Arılar, insan kültürü, mitolojisi ve doğal ekosistemler içinde önemli bir rol oynamışlardır.[i] Arılar, bitkisel üretimdeki verim artışına olumlu katkı sağlayan tozlaşma faaliyetleri ve çeşitli arı ürünlerinin ekonomik değeriyle bilinirler ve bu yönleriyle sürekli olarak önemini korurlar. Arılar balın kaynağıdır ve bal şifa veren bir ürün olduğundan arılar hem besin hem de ilaç endüstrisi için de önemlidir.
Her ne kadar günümüzde arılar pek çok açıdan insanlar için değerli olsa da arıların antik zamanlarda da önemli görüldüğünü bilmekteyiz. Örneğin, Antik Mısır döneminde arılar, firavunları temsil eden kutsal sembollerden biriydi. Eski Mısır mitolojisinde, en büyük tanrılarından Ra’nın gözyaşları olarak görülürlerdi ve Güneş’in sembolü olarak kabul edilirlerdi. Bal ve arı saflık ve kutsallık anlamına gelirdi. Mısır’da memurların maaşlarının bal ile ödendiği bile görülmüştür. Firavunların yöneticilik nişanları ve amblemlerinde de arı figürü önemli bir yer tutardı. Bütün bunlar gösteriyor ki arılar antik zamanlardan günümüze medeniyetin vazgeçilmez canlılarından biri olmuştur.[ii]
Antik Mısır mitolojisinde olduğu gibi arılar, insanların yaşam tarzını ve davranışlarını da etkilemiştir. Arıların davranışları, insanlar için birçok öğreti sunar. Arılar, kovanın sağlıklı bir düzen içinde devam etmesi için gerekli olan iş bölümünü ve haberleşmeyi içselleştirmişlerdir. Uçarken yaptıkları danslar, kovan içindeki diğer arılara adeta bir harita gibi rehberlik eder. Bu danslar sayesinde birbirlerinin deneyimlerinden faydalanırlar ve kovan içindeki iş bölümünü etkili bir şekilde gerçekleştirirler. Kovanda bir hiyerarşi bulunur ve her arı işini titizlikle yerine getirerek bu düzeni sürdürür. Özellikle petek balı üretimi için binlerce kilometre uçmaları, arıların ne kadar değerli bir çalışma disiplinine sahip olduklarını gösterir. Arılar, tozlaşma faaliyetleri sayesinde bitkilerin yayılmasını ve çoğalmasını sağlarlar. Bu sayede birçok bitki türü tohumlarını yayarak ekosistemin dengesini korur. Arıların bu düzenli çalışmaları, doğanın kritik denge noktalarından birini oluşturur.
Bitkilerin %75’i tozlaşmaya ihtiyaç duyar, bu nedenle arılar şu anda tükettiğimiz bitki ürünlerinden on kat daha fazla tozlaşma ile dünyaya katkı sağlıyorlar. McGregor (1976), insan gıdasının %30’unun arı tozlaşmasına ihtiyaç duyan bitkilerden oluştuğunu belirtmiştir.[iii] Arılar, uzun kış günlerinde beslenmelerini sağlamak için bal üretir ve depolarlar. Bu doğal davranışları sayesinde insanlar da arılardan elde ettikleri balı hasat ederler. Bal insan medeniyetinin önemli besin kaynaklarından birine dönüşür. Bal hatta besin kaynağı olmaktan çıkar ve ilaç endüstrisi başta olmak üzere pek çok farklı alanda da kullanılır.
Bizlerin, arıların bu muhteşem doğasını izlerken çıkaracağımız bir diğer ders ise arıların tüm bu çalışmaları sırf kendileri için değil, insan dâhil çevrelerindeki birçok canlıya fayda sağlamak için olduğunu görmek olacaktır. Ben merkezciliği olmayan arılar tabiatından kaynaklanan birlikte oluşa muhteşem bir örnek oluşturmaktadır.
Arıların insan hayatına sağladığı yararlar saymakla bitmez. Ama küçük bir deneme yapalım: Arı ürünleri bal, polen, propolis ve arı sütü gibi doğal ürünler, insan sağlığına olan olumlu etkileri nedeniyle uzun yıllardır kullanılmaktadır. Bu ürünlerin içeriği ve özellikleri, tıbbi ve sağlık amaçlı kullanımlar için değerlidir. İnsanlar, bu ürünleri tüketerek sağlıklarını desteklemeye çalışırlar ve apiterapi adı verilen bu uygulama, doğal kaynakların insan sağlığına olan katkısını vurgular. Apiterapi şu anda büyümekte olan bir daldır ve gelecekte önemi daha da anlaşılacaktır.
Sonuç olarak, arılara ne kadar yaklaşırsak doğayla frekansımız o kadar eşitlenir ve sakinleriz. Onlardan aldığımız öğretiler de yaşantımızın içerisindeki dengeleri kurmamızda yardımcı olur. Arılar insan kültürü, ekonomi, ekoloji ve mitoloji içinde önemli bir rol oynamışlardır. Doğanın denge unsurlarından biri olarak, tozlaşma faaliyetleri ve ürettikleri ürünlerle ekosistemi desteklerler. Ayrıca insana şifa, besin ve denge sunan arılar dünyanın maddesel döngüsünün önemli tekerleklerinden biridir.
Şimdi arılar gibi bir düzen zamanıdır. Bizi arılar gibi olmak kurtaracak.
[i] Engel, Michael S. ve Schultz, Ted R. “Phylogeny and Behavior in Honey Bees (Hymenoptera: Apidae).” Annals of the Entomological Society of America 90. 1 (1997): 43–53.
[ii] Gücek, Emine. “Arılar: Ra’nın gözyaşları.” 15 Aralık 2019. https://www.derki.com/ruh/mistik/arilar-ranin-gozyaslari/
[iii] McGregor, S. E Agriculture Handbook. Washington Dc.,U.S. Department of Agriculture, 1976.
