Obje odaklı ontoloji hareketinin öncü isimlerinden olan Levi R. Bryant[1] ontikoloji kavramı ile insanın gerçeğe erişimini metafizikte kıstas olarak ele almayı bırakır. Nesneleri “sanal” (virtual) ve “edimsel” (actual) alanlarda bulunmalarına göre gruplandırır. Immanuel Kant’ın obje süjenin bilinciyle kısıtlıdır görüşüne karşı çıkan Bryant, bu görüşte insan-dünya arasında felsefi bir boşluk bulunduğunu iddia eder. Objenin kendisinden hiçbir şey katamadığı, insan bilişine yalnızca bir araç olduğu bu boşluk Bryant’a göre asimetrik ve indirgeyicidir.[2] Buna karşıt görüş olarak sunduğu ontikolojiyi ise üç temel prensiple açıklar:
- Ontik ilke: “Fark yaratmayan fark yoktur.”[3] Bu ilke, var olmayı değişiklik yapabilme yetisi ile açıklayan ve bilginin temelini farka dayalı kuran bakış açısını reddeder. Kant’ın kendinde-şey kavramı, yalnızca insan bilgisinin dışında bulunan varlıklardan oluşması nedeniyle aslında kendinde-şeylerin değişiklik yapabilme yetisini en başta yok sayar.
- İnsan dışı ilkesi: Fark yaratma; insana özgü değildir, sosyo-kültürel ya da epistemolojik alanla kısıtlı değildir, bilgi ve bilinçten bağımsızdır.[4] İnsan, fark yaratabilen başka bir sürü varlık arasında fark yaratabilen diğer bir varlıktır.
- Ontolojik ilke: Bryant ilk ilkede belirttiği “Fark yaratmayan fark yoktur.” savına ithafen ontolojik ilkeyi öne sürer. Tüm varlıkların etki edebilme yetisi bulunduğuna göre, Bryant fark yaratma ilkesini varoluş kriteri olarak ele almayı reddeder. Objelerin yarattığı farkların “ontik-arası” ya da “içten-ontik” olabileceğini iddia eder. Ontik-arası fark bir objenin diğer objelerle ilişkisini ifade ederken içten-ontik fark objenin kendi kendisine etkisine işaret eder. [5]
Bu bağlamda varoluş, fiziksel olan ve olmayan tüm varlıkların fark yaratabildiği esasına dayanır.
[1] Obje odaklı ontoloji felsefesinin kurucularından olan Bryant, OOO’nun nesnelerin “çekilmesi” (withdrawal) olgusuna odaklanmasıyla başlangıçta birbirine benzeyen savlar sunan bu gruptan ayrılır. Makine odaklı ontolojiyi geliştiren Bryant, varlığın makine ve proseslerden oluştuğunu iddia eder ve çalışmalarında sıklıkla teknoloji terimleri kullanır.
[2] Bryant, Levi (12 Ocak 2010). “Onticology–A Manifesto for Object-Oriented Ontology, Part I”.
[3] Bryant, Levi; Harman, Graham; Srnicek, Nick (2011). The Speculative Turn: Continental Materialism and Realism. Melbourne, Australia: s. 263.
[4] A.g.e. s. 267.
[5] A.g.e. s. 269.
